BİREYSEL EMEKLİLİK (BES)

Emeklilik, yaşlanmanın ayrılmaz ve kaçınılmaz bir parçasıdır. Her birey emeklilik döneminin kendine ait olumlu ve olumsuz bazı yanları olduğunu az çok bilmektedir.

Emeklilik planlamasının erken yapılması zamanı geldiğinde bireyin emekliliğe hazırlıksız yakalanmasını önleyerek, o dönemde sadece emekliliğin tadını çıkarma fırsatı sağlayacaktır.

Emeklilik dönemi ile birlikte az ya da çok her bireyin hayatına giren artıların bir kısmını sıralamak istersek,

+ Azalan borçlar
+ Emeklilere sağlanan vergisel avantajlar
+ Çalışırken yapılan harcamaların (giyim, ulaşım vb.) sona ermesi

+ Zamansızlıktan ertelenen hobiler, kurslar ya da özel ilgi alanları için boş zaman
+ İstenildiği zaman ve süre seyahate çıkabilme fırsatı
+ Büyük şehirden uzaklaşıp, daha sakin küçük bir şehirde yaşama imkanı
+ Çocuk ve torunlarla daha çok vakit geçirebilme imkanı
+ Eski dost, arkadaş ve akrabalarla buluşma fırsatı
+ Hayalinizdeki küçük işyerini açma fırsatı 

Emeklilik dönemi için finansal planlama yapmak toplumumuzun büyük bir kesimi tarafından ertelenen bir konu olmakla birlikte, aslında emekli olunacak günden itibaren elde edilecek aylık gelirin değişecek olması nedeniyle, yaşam standardının da değişmesi ve maddi sıkıntı yaşama ihtimalleri her birey için kaçınılmaz birer risktir.

Değişen yaşam koşulları ve gelişen tıp sayesinde bireylerin ortalama ömrü uzamıştır. Fakat bu durum emeklilikteki finansal varlığı uzun yaşama riskine karşı koruma gerekliliğini de beraberinde getirmektedir.

İlerleyen yaşlarda bireyleri bekleyen bir diğer risk eş kaybı riskidir. Eşlerden birinin, özellikle erkeklerin standart yaşam beklentisi (ömrü) kadınlardan daha kısa olduğundan erkeğin, vefatı halinde azalan ya da tamamen kesilen gelir nedeniyle geride kalanlar maddi sıkıntı ve yaşam standardını devam edememesi riski ile karşı karşıya kalmaktadırlar.

Kredi ve benzeri devam eden ödemeler, geride kalan çocukların eğitim ve/veya gelecek kurmak için ihtiyaç duyabilecekleri masraflar geride kalanlar için sıkıntı yaratabilecek finansal konulardan sadece bir kaçıdır.

Uzayan ortalama ömürle birlikte bireyler beklenmedik sağlık ve ilaç harcamaları ile de karşı karşıya kalmaktadır. Yüksek tutarlı huzurevi, uzun süreli bakım gerektiren durumlarda bakımevi ya da evde bakım ve düzenli ilaç masrafları var olan birikimi azaltarak, bireyleri finansal sıkıntıya düşürebilmektedir.

Emeklilik dönemlerinde bireyleri bekleyen en önemli risklerden bir diğeri ise birikimlerini ve/veya emeklilik varlıklarını yönetme riskidir. Değişen ve giderek daha karmaşık hale gelen finans piyasası içinde, emeklilik birikimini en azından enflasyon karşısında korumak ve doğru yatırımlar yapabilmek yaşlandıkça daha da zorlaşmaktadır. Bu durumun önüne geçmek için enflasyon ayarlaması olan çeşitli finansal ürünler satın alınabilmektedir.

 Bireysel emeklilik sistemi, kişilerin aktif çalışma yaşamları süresince yaptıkları tasarrufları uzun vadeli yatırıma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde, yaşam standartlarını koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sağlayan özel bir emeklilik sistemidir. Kişiler bu sisteme gönüllü katılarak, sosyal güvenlik sisteminin sağladığı emeklilik gelirine ek bir gelir sağlayabilmektedir.

Bireysel emekliliğe hak kazandığınızda:

1. Toplu Para : Emekliliğe hak kazanmak için en az 10 yıl ödeme yapmış ve 56 yaşını doldurmuş olmanız gerekiyor. 10 yıl ödeme yaptınız ama 56 yaşından daha gençseniz ödeme yapmak zorunda olmadan 56 yaşını beklemeniz gerekiyor. Ama birikiminizi arttırmak için ödeme yapabilirsiniz.

56 yaşına gelip emekliliğe hak kazandığınızda dilerseniz emikli olup aylık maaş alabilirsiniz, ya da tüm birikiminizi (herhangi bir vergi kesintisi olmadan) sistemden çekebilirsiniz. Ancak emekli olmadan daha erken zamanlarda emeklilik sisteminden çıkmak isterseniz birikiminizin değerlendirilmesi neticesinde şirketin elde ettiği karın belli bir yüzdesinden vergi kesintisi yapılır. Ayrıca yapılmış olan devlet katkısının bir kısmı (sistemde kaç yıl kaldığınıza göre değişir) sizden geri alınır.

2. Programlı Geri Ödeme: Hazırlanacak bir program çerçevesinde aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde birikimlerinizin ödenmesini talep edebilirsiniz. Programlı geri ödeme seçeneğinde, ödeme dönemi ve tutarınızı yılda en fazla iki kez olmak üzere değiştirebilir, fon dağılımı değiştirme ve aktarım haklarınızı kullanmaya devam edebilirsiniz.

3. Yıllık Gelir Sigortası: Yıllık gelir sigortası yaptırarak maaş bağlanmasını talep edebilirsiniz. Maaşınızı aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık dönemlerde alabilirsiniz.

Emekliliğinizi planlarken beklentilerinizi karşılayacak alternatiflerle seçim yapabilmek için aşağıdaki yol haritasına göz atmanızı öneririz. 

Programlı geri ödeme seçerek emeklilik gelir planına dahil olmadan önce, aşağıdaki konularda yeterince bilgilendirildiğinizden emin olun:

• Emeklilik gelir planında sunulan fonlar ve fon işletim gider kesintisi oranları,
• Varsa planda sunulan programlı geri ödeme şablonları,
• Önerilen programlı geri ödeme ve muhtemel ödeme tablosu,
• Fon dağılımı değişikliği, gelir planları arasındaki plan değişikliği, birikimlerin farklı bir şirkete aktarımı hakları ve bu haklara ilişkin uygulama esasları,
• Programlı geri ödeme seçeneğinin değiştirilmesine ilişkin esaslar,
• Birikimlerin tamamen ödenmesine ilişkin esaslar,
• Programlı geri ödemenin yıllık gelir sigortası alarak emekli olma seçeneğinden farkı,
• Gelir plana ilişkin ödemelerin sadece bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerle sınırlı olduğu,
• Geri ödeme planındaki elde edeceğiniz tutarların varsa seçilen endekse veya piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişebileceği.

Emeklilik gelir planına sahip olmanız durumunda aşağıdaki haklara sahip olursunuz:

• Ödeme dönemi boyunca gerçekleştirilecek ödeme tutarlarınızı başlangıçta sabit belirleyebilir veya bu tutarların her yıl hesabınızdaki birikime göre yeniden belirlenmesini talep edebilirsiniz,
• Emeklilik gelir planınızın içermesi durumunda, ödeme dönemi içinde planınızda belirlenen azami tutar veya oranlarda ara ödeme yapılmasını talep edebilirsiniz,
• Ödemelerinizi emeklilik gelir planınızın uygulama esaslarına bağlı olarak sabit, azalan veya artan şekilde yahut belli bir endekse veya fon pay adedine bağlı olarak belirleyebilirsiniz,
• Emeklilik gelir planınızın uygulama esaslarına bağlı olarak, hesabınızdaki birikiminizi belirleyeceğiniz emeklilik yatırım fonlarında değerlendirebilirsiniz. Size yapılacak ödemeler, fon dağılım tercihiniz korunacak şekilde gerçekleştirilir,
• Geri ödeme programı çerçevesinde ödeme dönemlerinizi ve tutarlarınızı yılda en fazla iki defa değiştirebilirsiniz,
• Birikiminizi farklı bir emeklilik şirketindeki emeklilik gelir planına aktarabilirsiniz.

Yıllık gelir sigortası, toplu veya belirli süreler içinde yapılan katkılara göre hemen veya belli bir süre sonra başlayan, sigortalıya veya lehdarlarına ömür boyu veya belirli süreler için yapılan düzenli ödemelerdir.

Yıllık gelir sigortası sözleşmesi satın almak, kişinin bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin vergi sonrası net tutarının tamamının veya bir kısmının ömür boyu ya da sigortalının belirlediği süre boyunca devam edecek gelir ödemelerine dönüştürülmesidir. Sigorta şirketi, yıllık gelir sigortası satın alınan tutar veya maaş ödemeleri üzerinden yapacağı masraf kesintisi karşılığında kişinin uzun yaşama riskini ve yatırımlarını yönetme görevini üstlenir.

Yıllık gelir sigortası sözleşmesine göre belirlenen emeklilik maaşı, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olarak ödenebilir.

Yıllık gelir sigortası sözleşmelerinde, yıllık gelir sigortası genel şartları çerçevesinde ilgili şirketin üstlenmiş olduğu rizikonun, tazminat yükümlülüğünün türü ve kapsamının, tarafların hak ve yükümlülüklerinin, ödeme dönemlerinin, sözleşme süresi ve sözleşmeyi sona erdiren hallerin ve ilgili diğer hususların belirtilmesi zorunludur.

Yıllık gelir sigortasını bireysel emeklilik hesabınızın bulunduğu emeklilik şirketinden satın alabileceğiniz gibi, farklı fiyat ve olanaklar sunan başka bir şirketten de satın alabilirsiniz. Açık piyasanın yarattığı rekabet ortamında, aynı koşullarda aynı miktarda birikime daha yüksek emekli maaşı sunan ürünler yer alabilir.

Yıllık gelir sigortası satın alacağınız tutar üzerinden yapılacak masraf kesintisi ve komisyon oranı/tutarı nedir? Kesinti sadece başta mı yapılacak yoksa yıllara mı yayılacak? Yıllara yayılacak ise kaç yıl kesinti yapılacak? (Size tasfiyemiz bireysel emeklilik sigortasını sigorta acentelerinden ziyade bankalardan satın almanızdır. Acenteler çok yüksek miktarda giriş aidatı olan sözleşmeler satar. Ayrıca işlem maaliyeti farklı çeşitli sözleşmeler var. Vakıf Emeklilik

ten BES satın almıştım. Bu durumu tecrübe etmiştim)

• Garanti edilen minimum faiz oranı var mı? Varsa bu oran nedir ve ne kadar süre için geçerlidir?

• Sigorta süresi kaç yıl? Ömür boyunca maaş vaat ediliyor mu? Maaşın sona erme koşulları neler?

• Erken ayrılma imkanı var mı? Erken ayrılma durumunun özel koşulları var mı (sağlık raporu, yaş sınırı vb.)

• Erken ayrılma durumunda ceza uygulanıyor mu, varsa ceza tutarı nasıl hesaplanıyor?

Kıt kanaat bir birikim yapıyorsunuz. Haliyle bu biriminizin yeterince güvende olduğunu merak etmeniz gayet doğal. Hangi şirketten , Anadolu Hayat, Ziraat Emeklilik, BES alırsanız alın bir birikiminiz devlet garantisindedir.

Şirketlerin emeklilik faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı’nın, şirketin fonlarına, portföy yöneticilerine ve saklayıcılara ilişkin hesap ve işlemleri  Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) denetimine tabidir. Şirketin yılsonu mali tabloları bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetlenirken fonların hesap ve işlemleri ayrıca yılda en az bir defa bağımsız dış denetime tabidir.

Bireysel Emeklilik Sistemi'nin güvenli ve etkin biçimde işletilmesini sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak amacıyla emeklilik şirketlerinin faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı'nın günlük gözetim ve denetimine tabidir. Hazine Müsteşarlığı bu görevin yürütülmesini teminen Emeklilik Gözetim Merkezini görevlendirmiştir.

Bireysel Emeklilik Sistemi'nde ödenen katkı paylarıyla alınan emeklilik yatırım fonu varlıkları Takasbank'ta saklanmaktadır. Emeklilik şirketi varlıkları ile emeklilik yatırım fonu varlıkları ayrıdır. 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu 17. maddesi uyarınca  “Fon malvarlığı rehnedilemez, portföye ilişkin olarak yapılan işlemler haricinde teminat gösterilemez, üçüncü şahıslar tarafından haczettirilemez ve iflas masasına dahil edilemez.” Aynı Kanun’un 14. maddesinde şirketin mali bünyesinin, katılımcıların hak ve menfaatlerini tehlikeye sokabilecek düzeyde zayıfladığının ve şirketin mali durumunun düzeltilmesine imkan bulunmadığının tespit edilmesi halinde Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu bakanlık tarafından uygulanabilecek muhtemel yaptırımlar belirtilmiştir.

değerlendirilmesini sağlayabilirsiniz.

BES için yapmış olduğunuz ödemenin %25 i kadar devlet katkı ( bir yılda en fazla asgari ücret kadar) ödemesi yapmaktadır. Eğer yatırım araçları ile ilgili bilginiz varsa online olarak  ya telefonla bir yılda 6 defa talimat vererek birikiminizin değerlendirildiği fonların dağılımını değiştirebilirsiniz. Altın çok düşükse şirkete talimat verip yatırımınızın altın fonunda değerlendirilmesini sağlayabilirsiniz.